VoIP, czyli głos przez sieć

Jeszcze do niedawna główną zaletą Voice over IP był niski koszt połączeń, odczuwany szczególnie w rozmowach zagranicznych i międzymiastowych. Dziś sprowadzanie jej zalet tylko do takiego aspektu jest uproszczeniem

W ostatnim czasie VoIP wzbudza coraz większe zainteresowanie, czego dowodem jest szybko rosnąca liczba praktycznych zastosowań, a także firm oferujących takie usługi.

Technika ta umożliwia przesyłanie głosu za pomocą łączy internetowych lub dedykowanych sieci, z wykorzystaniem protokołu IP (Internet Protocol). Może być realizowana jako telefonia internetowa oraz telefonia IP lub IP Communications.

Nowy aparat VoIP elmeg IP-S290 firmy Funkwerk Enterprise Communications

Telefonia IP charakteryzuje się rozbudowanymi możliwościami  integracji sieci teleinformatycznej z innymi aplikacjami biznesowymi i systemami, takimi jak: książki telefoniczne, systemy pracy grupowej (Microsoft Exchange czy Lotus Notes), rozwiązania CRM. VoIP zaś jest techniką transmisji głosu przez sieć IP (VoIP = Voice over IP). Umożliwia wykonywanie połączeń głosowych za pośrednictwem specjalnych numerów oferowanych przez operatorów VoIP, kart zdrapek

pre–paid (szczególnie podczas rozmów międzynarodowych), z wykorzystaniem telefonu IP lub bramki VoIP, skonfigurowanych do użycia dla jednego lub wielu operatorów, a także komunikatora internetowego z obsługą połączeń głosowych. Niektórzy dostawcy usług oferują nawet połączenia z telefonami satelitarnymi, infoliniami oraz numerami o podwyższonej opłacie za połączenie. O rosnącym znaczeniu

telefonii VoIP świadczy fakt, że zajmują się tym tematem tacy giganci, jak Alcatel, Cisco czy Siemens.

Zastosowanie biznesowe

Niemal każdy sprzedawany dzisiaj router wyposażony jest w funkcję VoIP, a sieci operatorów VoIP docierają do milionów abonentów. Wbrew przewidywaniom liderami cyfrowej rewolucji w tej dziedzinie nie są wielkie korporacje. Zalety VoIP pierwsze dostrzegły małe firmy. Z firm wielkich na rynku polskim znaczącą rolę odgrywają Cisco oraz Crowley. Technika VoIP realizowana pod postacią telefonii IP znajduje zainteresowanie we wszystkich branżach. Rozwiązaniem tym, jako mechanizmem do transmisji głosu (przez dedykowane sieci IP), interesują się także operatorzy telekomunikacyjni.

Na przykład Telekomunikacja Polska oferuje rozmowy telefoniczne przez Internet w technice VoIP, zapewniając połączenia międzynarodowe (np. do Niemiec i USA) już od 10 gr/min przez całą dobę, darmowe połączenia z innymi użytkownikami telefonii internetowej tp, bezpłatne połączenia z numerami stacjonarnymi tp, naliczanie sekundowe, bezpłatne przyłączenie i przyznanie numeru w sieci telefonii internetowej tp. Warunkiem jest jednak podłączenie do neostrady, posiadanie modemu i zamówienie jednego z dwóch planów telefonii internetowej. Wystarczy porównać wymienioną cenę ze stosowanymi w normalnych połączeniach, np. z USA.

Inny ze znanych na naszym rynku operatorów, Tele2, oficjalnie zaproponował usługę połączeń internetowych VoIP o nazwie Parlino (koszt połączeń z telefonią stacjonarną w Polsce to 6 gr za minutę) dopiero przed kilkoma miesiącami.

Jednak zarówno Alcatel, Cisco, Siemens, jak i Crowley oferują znacznie więcej niż prosta technika VoIP. Rozpatrując przydatność technologii VoIP dla biznesu, zazwyczaj mówimy o rozwiązaniach telefonii IP lub telefonii IP Communications. Systemy te zawsze bazują na własnych, budowanych w bezpieczny i niezawodny sposób sieciach wewnętrznych firm. Są to w pełni profesjonalne sieci, wyposażane w mechanizmy gwarantujące jakość głosu (tzw. Quality of Service) oraz elementy zabezpieczeń o skuteczności dużo większej niż w Internecie. Technologię IPT/IPC wdrażają obecnie głównie klienci duzi, na przykład banki czy instytucje rządowe, które dostrzegają wartość dodaną integracji rozwiązania z aplikacjami. Bardzo ważne dla dużych klientów jest także bezpieczeństwo transmisji (połączenia w telefonii IP mogą być autoryzowane i szyfrowane) oraz usługi dodane. Tak wzbogaconą telefonią IP interesują się też mniejsze instytucje. Jeszcze do niedawna główną zaletą VoIP było oszczędzanie na kosztach rozmów telefonicznych. Dziś sprowadzanie jej zalet tylko do takiego aspektu jest uproszczeniem.

Zastosowania

W przypadku użytkowników indywidualnych oraz małych firm VoIP służy jako telefonia głosowa przez Internet. Wykorzystywane są głównie komunikatory internetowe, najbardziej popularny jest Skype, w Polsce – Tlen.

Skype ma obecnie przeszło 100 milionów klientów, a oferowany przez niego program P2P Kazaa pobrany został już ok. 390 milionów razy. Obecnie firma należy do serwisu e-Bay.

To tylko jeden ze sposobów wykorzystania VoIP. Na polskim rynku działa kilkadziesiąt firm oferujących taką usługę, zresztą w rozmaity sposób. Na liście rankingowej przeglądarki Google takich usługodawców wymienionych jest ok. 30, ale może ich być co najmniej dwa razy więcej. Niektórzy działają na terenie całej Polski, inni tylko w określonych strefach numerycznych, natomiast wszyscy proponują zarówno klientom instytucjonalnym, jak i indywidualnym znaczne oszczędności kosztów rozmów zarówno na telefony stacjonarne, jak i komórkowe.

Wyliczane w ofertach oszczędności w porównaniu ze standardowymi połączeniami operatorskimi (głównie zagranicznymi) sięgają z reguły 30–60%, a nawet 80% i 90%! Koszty rozmów zagranicznych, szczególnie na najczęściej wykonywanych połączeniach do Niemiec, USA czy Francji oraz innych krajów europejskich, wynoszą zazwyczaj 10–20 gr za minutę, a w czasie licznych promocji spadają nawet do 1 grosza. Jest to jednak obwarowane innymi, mniej czytelnymi warunkami.

Sposoby połączeń

Mniejsze firmy operatorskie oferują kilka sposobów połączeń z wykorzystaniem VoIP.

• Połączenie z usługodawcą za pomocą numeru typu 0-700 lub innego w sieci stacjonarnej. Wówczas do niskich kosztów opłaty rozmowy międzynarodowej trzeba doliczyć koszt połączenia z operatorem. Ucieczka od kosztów polega na zamówieniu u operatora stacjonarnego odpowiedniej taryfy (np. bezpłatne wieczory i weekendy). Użytkownik musi się wówczas ograniczyć (jeśli nie chce płacić więcej) do godzin wybranej taryfy.
• Wykupienie odpowiedniej karty zdrapki i korzystanie z wykupionego kodu przez bezpłatny numer typu 0-800.
• Dla biznesu najczęściej proponowany jest dedykowany router, który umożliwia korzystanie z telefonów znajdujących się w firmie. Przykładem może być bezprzewodowy router z obsługą VoIP – FRITZ!Box Fon WLAN 7050 firmy AVM, zdobywca Złotego Medalu Targów Intertelecom 2006 (patrz: ramka).
• Centrala telefoniczna, np. urządzenie firmy Funkwerk Enterprise Communications z rodziny systemów elmeg ICT. Za realizację sieciowej komunikacji głosowej odpowiedzialny jest moduł bramki VoIP-VPN. Przy minimalnych inwestycjach w moduł ten może być wyposażona każda (również zainstalowana) centrala ICT. Moduł VoIP-VPN Gateway oprócz integracji z siecią VoIP rozbudowuje centralę ICT o kompletny router dostępowy do Internetu. Wbudowana zapora zapewnia bezpieczny dostęp, a serwer VPN (Virtual Private Network, wirtualna sieć wewnętrzna) realizuje połączenia między centralą elmeg i użytkownikami, co zapewnia dodatkowe bezpieczeństwo w komunikacji VoIP.
• Telefony VoIP, czyli aparaty, które umożliwiają połączenie w omawianej technologii, są na naszym rynku dość powszechne, chociaż liczba ich producentów nie jest imponująca. Funkcjami i wyglądem (modele stacjonarne i mobilne) są bardzo zbliżone do obecnie stosowanych telefonów analogowych czy cyfrowych. Wprowadzony do sprzedaży przez Funkwerk Enterprise Communications nowy aparat systemowy VoIP elmeg IP-S290 obsługuje nowoczesną telefonię IP i pozwala korzystać ze wszystkich funkcji centralek z serii ICT. Realizuje wszystkie funkcje systemowe, np. przełączanie rozmów, przekazywanie połączeń, konferencje trójstronne, funkcje grupowe i dostęp do globalnej książki telefonicznej. Umożliwia prezentację numeru abonenta dzwoniącego, odsłuch rozmowy przez wbudowany głośnik oraz podłączenie zestawu słuchawkowego za pomocą  specjalnego gniazda. Ma także programowalne klawisze.

Nowy elmeg IP-S290 do złudzenia przypomina znane aparaty ISDN zarówno pod względem funkcji, jak i wzornictwa, choć różni się zasadniczo budową wewnętrzną. Obsługuje połączenia IP oraz tradycyjną telefonię za pośrednictwem modułu bramy VoIP-VPN, który gwarantuje bezpieczną i stabilną transmisję głosu nawet na standardowych łączach internetowych.

Podczas gdy w tradycyjnej telefonii połączenie jest realizowane przez dedykowaną linię, w telefonii VoIP jedno połączenie sieciowe może transmitować wiele rozmów, o ile dostępne jest odpowiednie pasmo. Sieć TCP/IP jest standardem w każdej firmie, więc tym lepiej, gdy przez nią płynie głos. Podczas przeprowadzki lub przy rozbudowie sieci instalowany jest tylko jeden przewód, użytkownik dołącza swój telefon IP do gniazdka sieciowego i natychmiast jest osiągalny pod dotychczasowym numerem. Ograniczenia wynikające z zapełnionej centrali nie są już przeszkodą. W dobie Gigabit-Ethernetu, zanim osiągnie się granice wydolności systemu, można za pomocą jednego komputera nawiązać równocześnie wiele połączeń VoIP. Dzieje się tak dzięki kodekom, skutecznie kodującym, kompresującym i rozkodowującym dane głosowe.

Użytkownicy telefonów IP działających zgodnie ze standardem SIP (Session Initiation Protocol, protokół zestawiania sesji) mogą komunikować się bezpośrednio z operatorem SIP. Tradycyjne aparaty do konwersji danych analogowych na pakiety IP wymagają dwóch podzespołów M VoIP-VPN. Moduły wyposażone są w cztery lub osiem kanałów głosowych, dzięki c z e m u telefonować przez sieć TCP/IP może jednocześnie 16 osób. Siłę modułu M VoIP-VPN Gateway stanowi możliwość dołączenia telefonów SIP w zewnętrznej lokalizacji jako lokalnych urządzeń. Jeżeli pomiędzy centralą a zewnętrzną jednostką zostanie zestawione połączenie VPN, dane głosowe będą przepływać przez Internet zakodowane i zabezpieczone przed podsłuchem.

VoIP w każdej sieci?

Nie każda infrastruktura sieciowa umożliwia wdrożenie aplikacji głosowych VoIP. Problemem może być zarówno jakość rozmów w planowanej technologii, jak i wpływ na pozostałe aplikacje sieciowe. Za pomocą specjalnego pakietu oprogramowania produkcji firmy OPNET Technologies, oferowanego przez firmę Passus, można dokonać symulacji wdrożenia usług VoIP i dobrać konfigurację sieci.

Aby symulacja była miarodajna, konieczne jest jak najdokładniejsze odwzorowanie istniejącej infrastruktury. W wirtualnym środowisku OPNET, za pomocą modułu o nazwie IT Guru, należy zaimportować dane

dotyczące topologii sieciowej, urządzeń i połączeń między nimi oraz działających protokołów i aplikacji. Gdy wirtualne środowisko jest gotowe, można przystąpić do definiowania usług VoIP, czyli określenia lokalizacji, liczby i przeciętnego czasu trwania rozmów telefonicznych oraz standardów zapewniania jakości. Na tej podstawie OPNET oblicza, jak pakiety głosowe będą przepływać przez sieć.

Po określeniu wszystkich parametrów OPNET rozpoczyna symulację wprowadzania usług VoIP, która kończy się wygenerowaniem szczegółowego raportu. Jednym z elementów są dane dotyczące prognozowanych opóźnień w transmisji pakietów głosowych oraz fluktuacji sygnału. Można określić, które połączenia stanowią wąskie gardło i które urządzenia mogą być przyczyną problemów. Jeżeli raport wykaże, że istniejąca infrastruktura nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego poziomu usługi VoIP, można tak przekonfigurować wirtualne środowisko, by uzyskać zadowalający efekt. Dzięki wirtualizacji środowiska sieciowego można w nim bezkarnie wprowadzać wszelkie modyfikacje i testować niezliczone scenariusze połączeń.

Pomimo wysokiej ceny (25 tys. USD) oprogramowanie kupiło kilka firm, w tym PTC Era, Polkomtel, Telekomunikacja Polska, UPC, Wojskowa Akademia Techniczna, Wojskowy Instytut Łączności, a kilka dalszych jest nim zainteresowanych.

Autor: Marek Młynarski, MSI Polska