Produkcja na 10 milionów rekordów

O systemie Analiz Technicznego Kosztu Wytworzenia produktów firmy SAS Institute wykorzystywanym w Zakładach Azotowych „Puławy” SA

Zakłady Azotowe „Puławy” SA od ponad 40 lat są liderem polskiego przemysłu nawozowo-chemicznego. Obecnie to jeden z największych polskich eksporterów. Dzięki lokalizacji w centralnej Europie może działać zarówno na wymagającym rynku UE, jak i dynamicznie rozwijających się rynkach wschodnich. Jego produkty trafiają także na rynki amerykańskie.

Początkowo ZA „Puławy” SA wytwarzały nawozy azotowe na potrzeby rolnictwa, lecz w miarę rozwoju systematycznie zwiększały produkcję chemikaliów, która obecnie stanowi 40% ogólnej produkcji i sukcesywnie rośnie. Jednym z priorytetowych kierunków rozwoju były kolejne linie produkcyjne melaminy. Obecnie spółka zajmuje wiodącą pozycję na rynku krajowym w zakresie produkcji nawozów azotowych, melaminy i nadtlenku wodoru. Jest jednym z dwóch krajowych producentów kaprolaktamu. Na rynkach międzynarodowych zajmuje ważną pozycję w zakresie produkcji i sprzedaży melaminy – jest trzecim co do wielkości producentem w świecie oraz znaczącym eksporterem płynnego nawozu RSM.

Od października 2005 r. akcje Zakładów Azotowych „Puławy” SA są notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

Zwiększanie produkcji chemicznej o wysokich marżach jednostkowych, rozwijanie produkcji w kierunku przedłużania dotychczasowych łańcuchów technologicznych, rozszerzanie bazy surowcowej o surowce odnawialne to dotychczas główne kierunki rozwoju.

Niezwykle istotnym elementem wspierającym te działania okazało się rozszerzenie bazy informacyjnej w obszarze kosztów związanych z przebiegiem poszczególnych procesów technologicznych w spółce. 

Okiem użytkownika systemu

 

Jakie cechy rozwiązania firmy SAS okazały się najważniejsze dla ZA „Puławy” SA?

 

– Rozwiązanie ma wiele zalet, najważniejsze to:

 

  Możliwość przetwarzania w krótkim czasie bardzo dużych ilości danych o kosztach działalności produkcyjnej spółki.

 

  Przejrzysty sposób prezentacji danych pozwalający czytelnie wizualizować pozyskane z systemu informacje. Struktury wielowymiarowe, opisujące układ ciągniony naszego procesu technologicznego, zawierają wymiary posiadające nawet do 30 poziomów. Łatwo także zmieniać szczegółowość, zawartość i wygląd raportów. Dostępny jest na przykład kalendarz standardowy i obrotowy, oba w różnych poziomach szczegółowości.

 

  Wiele sposobów dostępu do danych: narzędzia lokalne – Enterprise Guide, pakiet Microsoft Office, narzędzia internetowe umożliwiające budowanie, edytowanie i udostępnianie raportów przez przeglądarkę.

 

  Łatwy sposób publikowania raportów, dzielenia się wiedzą wynikającą z analizowania danych.

 

 

 

 

 

 

 

Ewa Kwiatkowska

kierownik Działu Kontrolingu

i Analiz Operacyjnych,

kierownik Projektu wdrożenia

Systemu TKW po stronie

ZAP SA

 

 

Jak przebiegały prace nad projektem?

 

– Etap przedprojektowy polegał na przygotowaniu rozwiązania pilotażowego. Etap ten miał na celu weryfikację możliwości spełnienia naszych wymagań przez ewentualnych dostawców. Firma SAS Institute jako jedyna przygotowała satysfakcjonujące nas rozwiązanie pilotażowe.

 

Następnie po zaakceptowaniu oferty firmy SAS rozpoczęto prace analityczne, w których wzięli udział analitycy firmy SAS oraz eksperci ZA „Puławy” SA. W wyniku dokładnej analizy naszych wymagań stworzony został dokument szczegółowo opisujący funkcjonalność systemu, która spełniała nasze wysokie wymagania. Na podstawie wykonanej analizy konsultanci SAS przystąpili do projektowania i wdrażania Systemu TKW. Następnie pracownicy ZA „Puławy” zwery- fikowali zgodność wyników oraz przeprowadzili testy warstwy prezentacyjnej systemu. Wdrożenie zakończyło się przeszkoleniem kilkudziesieciu użytkowników, przeprowadzonym wspólnie przez konsultantów SAS i ekspertów z naszej spółki, którzy od początku brali udział w projekcie.

 

Jakie były założone korzyści z projektu?

 

– Głównym założeniem było zwiększenie szczegółowości dostępnej informacji o technicznym koszcie wytworzenia. Uzyskanie informacji o strukturze kosztów surowcowych i wydziałowych odniesionych do jednostki fizycznej każdego z produktów spółki po zastosowaniu wszystkich kluczy podziałowych realizowanych zgodnie z przyjętą w naszej firmie polityką rachunkowości.

 

Jakie osiągnięto wymierne, realne korzyści z wdrożenia?

 

– Uzyskano niedostępną dotychczas szczegółowość informacji o kosztach procesu technologicznego firmy, co umożliwia m.in. szybkie oszacowanie marż uzyskiwanych na sprzedaży produktów spółki na wielu poziomach rachunku wyników, wartościowe oszacowanie opłacalności produkcji poszczególnych półfabrykatów wobec alternatywnej możliwości ich zakupu na rynku celem dalszego przetworzenia.

 

Możliwe stało się analizowanie ogromnej ilości danych, dzięki funkcji określania kryteriów oraz poziomu szczegółowości prezentowanych w systemie informacji. Nie musimy już korzystać z tysięcy arkuszy kalkulacyjnych sporządzanych na potrzeby sprawozdawczości księgowej.

 

Rozwiązanie pozwoliło zwiększyć bazę informacyjną w firmie na potrzeby zarządzania kosztami, maksymalizacji marż uzyskiwanych na sprzedaży produktów, efektywnego sterowania strukturami produkcyjnymi w dynamicznie zmieniających się warunkach rynkowych dotyczących zaopatrzenia w surowce (np. rosnące ceny gazu ziemnego, który jest surowcem strategicznym spółki przy ograniczonym popycie i sile nabywczej odbiorców produktów handlowych).

 

Firma SAS Institute została wybrana na dostawcę systemu ze względu na bogate doświadczenie w budowie najwyższej klasy systemów analitycznych dla firm produkcyjnych w Polsce i na świecie. Ponadto – jako jedyna z kilku branych pod uwagę dostawców – w krótkim czasie przedstawiła gotowe pilotażowe rozwiązanie informatyczne, które spełniało wysokie wymagania stawiane przez naszych specjalistów. 

Obszary biznesowe wspomagane rozwiązaniem TKW

Konsultanci SAS Institute Polska we współpracy z ekspertami finansowymi Zakładów Azotowych „Puławy” SA opracowali koncepcję, a następnie zaprojektowali i wdrożyli System Analiz Technicznego Kosztu Wytworzenia (w skrócie zwany Systemem TKW). W wyniku prac połączonego zespołu powstał zaawansowany system analityczno-raportowy, dostarczający informacji w układzie bezpośrednim oraz ciągnionym o szczegółowej strukturze i wielkości kosztów wchodzących w skład rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia produktów. Struktury te budowane są poprzez ustalenie kosztów materiałów bezpośrednich, rozliczenie kosztów wydziałowych, kosztów zakupu i odchyleń od cen ewidencyjnych na jednostkę produktu. Poszczególne kategorie kosztów rozliczane są zgodnie z obowiązującymi w spółce procedurami rozliczeń kosztów, które mogą być modyfikowane przez użytkownika na potrzeby informacji kontrolingowej.

Przedstawienie jednostkowego technicznego kosztu wytworzenia produktów finalnych spółki w układzie ciągnionym pozwala analizować rzeczywisty skład kosztów surowcowych i wydziałowych, które nawarstwiają się na kolejnych etapach łańcucha technologicznego, a jednocześnie w rozliczeniach księgowych nie są widoczne.

W Systemie TKW dostępne są dwa rodzaje układu ciągnionego: globalny układ ciągniony kosztów wytworzenia oraz układ ciągniony dla poszczególnych centrów produkcyjnych. – W układzie ciągnionym – wyjaśnia Ewa Kwiatkowska, kierownik Działu Kontrolingu i Analiz Operacyjnych w ZA „Puławy” SA – otrzymujemy informację o rzeczywistym składzie kosztów materiałowych i pozamateriałowych z całego procesu produkcji. W układzie bezpośrednim otrzymujemy informację o kosztach pozamateriałowych z ostatniego etapu produkcji i o kosztach półfabrykatów i surowców wykorzystanych w tym etapie. Różnica leży w sposobie prezentacji i interpretacji danych udostępnianych w Systemie TKW.

Pierwszy z wymienionych układów odwzorowuje proces produkcji zachodzący w całym przedsiębiorstwie. W tym układzie koszty materiałowe poniesione przez spółkę na określony produkt finalny dotyczą wyłącznie surowców zakupionych na zewnątrz spółki (tj. bez kosztów wydziałowych, które w rozliczeniach księgowych nawarstwiają się, przechodząc przez kolejne etapy rozliczeń kosztów procesu technologicznego), a koszty pozamateriałowe, które dotyczą wyłącznie kosztów wydziałowych spółki księgowanych na stanowiskach kosztów (MPK), są agregowane ze wszystkich etapów produkcyjnych i raportowane przez System TKW wg struktury rodzajowej na każdej tonie produktu fi – nalnego. W takim układzie łatwo można na przykład określić dokładną wartość kosztów wynagrodzeń czy amortyzacji, które poprzez system rozliczeń księgowych zostały odniesione do jednostki produktu wzdłuż całego chemicznego łańcucha technologicznego, jakim dysponuje spółka.

Układ ciągniony dla poszczególnych centrów produkcyjnych jest zbiorem procesów wytwarzania zachodzących w poszczególnych centrach produkcyjnych. Półfabrykaty wytwarzane w innych centrach traktowane są tak samo jak surowce zakupione z zewnątrz. W tym przypadku koszty materiałowe w ostatnim opisywanym etapie reprezentują zakupione surowce z zewnątrz spółki oraz półfabrykaty pochodzące z innych obszarów produkcyjnych spółki, a koszty pozamateriałowe agregują koszty wydziałowe powstałe jedynie w danym centrum odniesione do jednostki produktu finalnego tego obszaru produkcyjnego.

Aby uzyskać dokładny układ ciągniony, konieczne było zbudowanie modelu danych reprezentującego cały proces produkcji Zakładów Azotowych „Puławy” oraz rozliczanie poszczególnych kategorii kosztów na każdym etapie tego procesu. Zespół ekspertów realizujących to zadanie musiał rozwiązać kilka kluczowych problemów wiążących się ze specyficzną dla przemysłu chemicznego analizą procesu produkcji. Opracowano między innymi metodę rozwiązania problemu tzw. zapętleń, związanych z wielokrotnym wykorzystywaniem w procesie produkcyjnym uzyskiwanych ubocznie związków chemicznych. Eliminacja zapętleń występujących w procesie technologicznym polega na zastępowaniu półproduktów tworzących pętle surowcami i mediami wchodzącymi w ich skład, w ilościach odzwierciedlających rzeczywiste ich zużycie w produkcji analogicznego półproduktu z innej instalacji. 

Okiem dostawcy rozwiązania

 

Jakie były największe wyzwania dla zespołu przygotowującego projekt?

 

– W skład zespołu odpowiedzialnego za projekt weszli: kierownik Projektu wdrożenia Systemu TKW po stronie ZA „Puławy” SA oraz kierownik Projektu wdrożenia Systemu TKW po stronie SAS Institute, a także konsultanci biznesowi odpowiedzialni za część analityczną projektu oraz konsultanci SAS Institute odpowiedzialni za projekt i wdrożenie systemu.

 

Największym wyzwaniem było usatysfakcjonowanie klienta. Postawił on bardzo wysokie wymagania, jakim kilka firm nie było w stanie sprostać już na etapie rozwiązania pilotażowego.

 

Ciekawym zadaniem było też opracowanie sposobu wizualizacji procesu produkcji, którego opis reprezentowany jest co miesiąc prawie dziesięcioma milionami rekordów.

 

Jakim wymaganiom miał sprostać BI?

 

– W Zakładach Azotowych „Puławy” SA został wdrożony SAS Business Intelligence Server. Praca konsultantów polegała na ustaleniu wymagań klienta, a następnie wdrożeniu systemu umożliwiającego analizowanie kosztów w układzie ciągnionym zgodnie z ustalonymi wymaganiami. Dane udostępniane są użytkownikom głównie w strukturach wielowymiarowych OLAP.

 

Jakie funkcje realizowane są przez TKW?

 

– Najważniejsza funkcja to przetworzenie danych finansowych do modelu reprezentującego cały proces produkcji w ZA „Puławy” SA oraz udostępnienie użytkownikom szczegółowych informacji o tym procesie. Model ten umożliwia analizowanie kosztów w układzie ciągnionym. Oznacza to, że analizując koszt wytworzenia konkretnego produktu, możemy na przykład sprawdzić, jakie były koszty wynagrodzeń lub jaki był koszt poszczególnych surowców w całym wieloetapowym procesie.

 

 

 

 

Jakub Łytkowski

Business Consultant

SAS Institute Polska 

 

 

System udostępnia dane w układzie ciągnionym dla całej firmy lub w układzie ciągnionym dla poszczególnych centrów produkcyjnych. W tym drugim przypadku obserwujemy koszty pozamateriałowe (wynagrodzeń, zakupu, transportu ) ponoszone jedynie w obserwowanym centrum produkcyjnym, a półfabrykaty dostarczane są z innych centrów produkcyjnych. System TKW umożliwia analizowanie procesu produkcji za pomocą grafu opisującego kolejne etapy procesu. Dzięki temu łatwo wydobyć konkretną informację z milionów zapisów reprezentujących poszczególne pozycje kosztowe procesu produkcji.

 

Z kolei moduł symulacji zapewnia analizowanie wpływu ewentualnych zmian cenowych lub ilościowych składu surowcowego na techniczny koszt wytworzenia wybranych produktów.

Możliwości TKW

System umożliwia analizę rzeczywistego technicznego kosztu produkcji w podziale na centra produkcyjne, miejsca powstawania kosztów (tj. stanowiska kosztów) oraz nośniki tych kosztów (tj. produkty fi nalne). Łatwo uzyskać informacje o składzie surowcowym produktów lub materiałowym (surowce i półfabrykaty) na każdym etapie procesu produkcji. W takich samych układach można analizować koszty pozamateriałowe, które alokowane są na produkty/półprodukty z dokładnością sięgającą pozycji analitycznych kont księgowych. Dla poszczególnych surowców, materiałów i półfabrykatów wyliczany jest wskaźnik zużycia, a dla wszystkich pozycji kosztowych – koszt jednostkowy względem miary fizycznej produktu.

Opracowany został także moduł umożliwiający przeprowadzanie symulacji obliczeń technicznego kosztu wytworzenia z wykorzystaniem wartości wejściowych, takich jak: wielkość produkcji, cena surowców, wskaźniki zużycia surowców i mediów, wartość poszczególnych kosztów pozamateriałowych możliwych do poniesienia w okresie. Symulacje przeprowadzane są na podstawie danych rzeczywistych. Możliwe jest jednoczesne wykonanie trzech wariantów symulacji, co zapewnia analizę porównawczą różnych zakładanych przypadków.

Narzędzia

Do prezentowania generowanych w systemie informacji zastosowano technologię SAS Business Intelligence Server. Dzięki temu możliwe stało się odwzorowanie analityczne struktury produkcji chemicznej na ponad 25 poziomach. W ramach rozwiązania przygotowano pięć struktur wielowymiarowych OLAP, w oparciu o które opracowano jedenaście raportów. Dostarczone narzędzia oraz przygotowane struktury danych zapewniają użytkownikom biznesowym tworzenie nowych raportów, w których układ i szczegółowość informacji można dowolnie dobierać w zakresie danych zawartych w Systemie TKW.

Raporty tworzone w SAS Business Intelligence Server są dynamiczne i umożliwiają zagłębianie się w dowolny, dostępny w raporcie wymiar, co ułatwia przeprowadzanie różnego typu analiz. Klikając klawiszem myszy, można przejść od wartości zagregowanych w niemal dowolny sposób do ich składowych lub odwrotnie – zarówno w wierszach, jak i w kolumnach. Funkcja ta umożliwia np. płynne przejście z perspektywy rocznej na miesięczną albo z wydziałowej na poszczególne stanowiska kosztów, a także rozbicie produktu na surowce.

W ramach projektu w Zakładach Azotowych „Puławy” przeszkolonych zostało kilkudziesieciu użytkowników. Szkolenia prowadzili konsultanci SAS Institute oraz pracownicy ZAP, którzy od początku uczestniczyli we wdrożeniu. W ten sposób wyodrębniono grupę trenerów mających wysokie kompetencje dotyczące użytkowania oraz administracji Systemu TKW. 

P R O F I L

 

Użytkownik:     Zakłady Azotowe „Puławy” SA

 

System IT:       System Analiz Technicznego Kosztu Wytworzenia 

                      (System TKW)

 

Dostawca:        SAS Institute Polska

 

Termin

realizacji

projektu:          październik 2006 r.

 

System

operacyjny:      Microsoft Windows Server 2003 Enerprise Edition

 

Baza danych:    SAS

 

Liczba użytk.:    kilkudziesięciu

 

Sprzęt:              Dell PowerEdge 6800

Korzyści z wdrożenia

Zespół ekspertów SAS Institute i Zakładów Azotowych „Puławy” SA rozwiązał kilka kluczowych problemów wiążących się z analizą i prezentacją kosztów produkcji. Zostały opracowane m.in.:

    • raporty wielowymiarowe, przedstawiające wieloetapową strukturę produkcji,
    • metoda rozwiązania zapętleń chemicznego procesu technologicznego,
    • przedstawienie kosztów w układzie ciągnionym,
    • metoda prezentacji uzysków w chemicznym procesie technologicznym,
    • moduł symulacji w układzie kosztów ciągnionych.

Wyniki analizowane w systemie TKW to m.in.:

    • TKW ogółem – techniczny koszt wytworzenia ogółem dla poszczególnych grup produktów i udział poszczególnych składników w tych kosztach,
    • TKW – techniczny koszt wytworzenia fizycznej jednostki każdego z produktów wg struktury rodzajowej surowców zakupionych na zewnątrz spółki i kosztów wydziałowych poniesionych w danym okresie czasu rozliczonych na ten produkt, czyli ile wyniósł koszt każdego zużytego do produkcji surowca lub np. jaka wartość kosztów amortyzacji została doliczona do jednej tony produktu finalnego,
    • wskaźniki zużycia poszczególnych surowców lub półfabrykatów – ile fizycznej miary surowca/półfabrykatu zużyto na tonę każdego produktu spółki,
    • ceny zakupu poszczególnych surowców zrealizowane przez spółkę w danym okresie,
    • koszty zakupu surowców poniesione na jednostkę fizyczną każdego surowca i na jednostkę fizyczną produktu. 

Jaka jest przyszłość tego typu systemów w branżach produkcyjnych?

 

– Struktura kosztów w dużych zakładach produkcyjnych powinna zachęcać kierownictwo do szukania sposobów maksymalizacji wykorzystania aktywów produkcyjnych i tym samym zwiększania przewagi konkurencyjnej, a w konsekwencji podnoszenia swojej wartości. 

 

Robert Korn

Sales Director

SAS Institute Polska

 

 

Najnowsze systemy analityczne SAS Institute zapewniają realizowanie tych celów poprzez pełne bilansowanie produkcji, symulację scenariuszy produkcyjnych, nowych produktów i linii technologicznych w oparciu o pełny model matematyczny opisujący wszystkie, nawet najbardziej złożone procesy produkcyjne.

 

Poza techniką informatyczną niezbędne są najwyższe kompetencje zespołów wdrożeniowych, które w przypadku SAS Institute (ponad 10 000 pracowników na świecie, 200 w Polsce) udowodniły swoją wartość w 40 000 największych przedsiębiorstw na świecie (m.in. 98 z TOP 100).

 

 

Wszystkie wartości analizowane są też narastająco w roku obrotowym. Można porównywać równoległe okresy, np. jaka była średnia cena gazu w 3Q 2006 i 3Q 2005.

Zakłady Azotowe „Puławy” SA dzięki zastosowanemu rozwiązaniu uzyskały pionierski w branży system dostarczający informacji o szczegółowej strukturze i wielkości kosztów bezpośrednich oraz ciągnionych do kontrolingowych analiz rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia. Generowane przez system informacje w istotny sposób wpływają na wyniki finansowe ZAP i zwiększenie przewagi konkurencyjnej na rynku branży chemicznej. Równocześnie zapewniony został przejrzysty i wygodny interfejs dla odbiorców informacji, z pełnym zachowaniem bezpieczeństwa danych, mających strategiczne znaczenie dla przedsiębiorstwa.

Poza systemem Analiz Technicznego Kosztu Wytworzenia w ZAP wykorzystywane są także systemy MAX ERP 8.5, IBM ODS 7,22, Petroinform Kadry-Płace, Koma SA Majątek Trwały. Obecnie rozpatrywany jest wybór zintegrowanego systemu ERP.

Autor: Elżbieta Jaworska, MSI Polska