Większy udział przedsiębiorców w finansowaniu badań, rynkowe otwarcie instytucji naukowych i prawa majątkowe dla naukowców to główne postulaty prof. Witolda Orłowskiego zawarte w raporcie „Komercjalizacja badań naukowych w Polsce – bariery i możliwości ich przełamania”. Dokument został zaprezentowany podczas konferencji prasowej 26 lipca 2013 r. w Centrum Prasowym PAP z udziałem prof. Witolda Orłowskiego, głównego doradcy ekonomicznego PwC i Leszka Grabarczyka, zastępcy dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
„Przedsiębiorstwa działające w Polsce żyły dotychczas w warunkach utrzymywania się silnej luki technologicznej, co zapewniało stosunkowo dużą opłacalność importu gotowych rozwiązań zza granicy, zamiast aktywnego poszukiwania innowacji” – to według autora raportu jedna z barier rozwoju innowacyjności w Polsce. Kolejną istotną barierę stanowi niewielka motywacja materialna badaczy sprzedażą wyników swojej pracy naukowej, bowiem „kluczowe znaczenie w tym zakresie ma brak jasnych zasad dotyczących praw własności intelektualnej, a w szczególności brak jasnych zasad dotyczących zapewnienia wynalazcom rzeczywistego, znacznego udziału w zyskach z komercjalizacji”.
Publiczne wydatki na badania i rozwój w relacji do PKB osiągnęły obecnie w Polsce wystarczający poziom, teraz czas na większe finansowanie z sektora prywatnego – to główny wniosek prof. Witolda Orłowskiego zawarty w omawianym raporcie.
Co jeszcze należy zrobić, aby polskie wynalazki zdobywały światowe rynki? Potrzebne jest rynkowe otwarcie instytucji naukowych i oraz gwarancja praw majątkowych dla naukowców do wynalazków. Prof. Witold Orłowski wskazuje zasadnicze przyczyny blokujące rozwój rynku badań naukowych. Najważniejsza z nich to brak klarownych reguł współdziałania, dlatego ani naukowcy, ani przedstawiciele biznesu nie są skłonni do współpracy.
„W efekcie znaczna część badaczy nie potrafi wypełnić standardowych wymogów stawianych przez biznes: analizy potrzeb klienta, dostosowania badań do jego potrzeb, terminowości, właściwej formy prezentacji. Niska jakość oferty podażowej ze strony nauki skutecznie zniechęca przedsiębiorstwa do prób współpracy” – czytamy w raporcie. Ponadto „w wielu przypadkach w grę może nawet wchodzić zazdrość i niechęć do badaczy aktywnie poszukujących możliwości komercjalizacji badań ze strony pozostałych pracowników”.
Z kolei po stronie przedsiębiorców należy odnotować wyraźny brak zainteresowania innowacjami. Autor raportu podaje przyczyny braku udziału przedsiębiorców w rozwoju badań, takie jak: niewielkie doświadczenie w zakresie współpracy biznesu z nauką, słaby rozwój rynków finansowych w dziedzinie finansowania innowacji oraz słabość mechanizmu transmisji z nauki do gospodarki.
Co zatem można zrobić, aby wszystkie strony były bardziej aktywne na rynku badań naukowych? Jak ocenia prof. Orłowski „konieczne jest fundamentalne zwiększenie zainteresowania badaczy komercjalizacją poprzez przekazanie im praw autorskich do wynalazku, z jasnymi zasadami rozliczania kosztów wykorzystania infrastruktury badawczej, pomoc w zakładaniu i prowadzeniu firm oraz intensywna działalność edukacyjna promująca przedsiębiorczość. W odniesieniu do instytucji naukowych potrzebne są zachęty do akceptacji biznesowej aktywności pracowników, a także bezwzględne ograniczenie dostępności do łatwego finansowania zmniejszającego presję na zmiany”.
Prof. Orłowski wskazuje również, że kluczowy jest wzrost finansowania prac badawczych przez przedsiębiorców. „Publiczne wydatki na B+R w relacji do PKB osiągnęły obecnie w Polsce taką wysokość, jakiej w zasadzie należałoby się spodziewać przy obecnym poziomie rozwoju gospodarczego (…). Niezwykle niskie są natomiast prywatne wydatki na B+R w relacji do PKB. (…) Należałoby oczekiwać wydatków biznesu na B+R kilkakrotnie wyższych, niż ma to miejsce w rzeczywistości” – czytamy w raporcie. Temu celowi powinny służyć bardziej efektywne zachęty podatkowe do innowacji, a także nowa – przyjazna rynkowi i bazująca na współpracy państwa i biznesu – polityka przemysłowa preferująca wynalazczość (także w odniesieniu do inwestycji zagranicznych). Należy również zapewnić premiowanie współpracy między biznesem a naukowcami w sferze finansowania badań oraz odpowiednie bodźce dla sektora finansowego.
Konieczność wprowadzenia tych zmian w życie jest priorytetem w ocenie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. – Przekazanie praw majątkowych naukowcom, wzrost prywatnych wydatków na badania i promowanie kultury wynalazczości w nauce i gospodarce to kluczowe postulaty zawarte w raporcie, zbieżne z opiniami ekspertów NCBR – podkreśla Leszek Grabarczyk zastępca dyrektora NCBR, finansującego programy badawczo-rozwojowe i wspierającego współpracę nauki z biznesem. – Wprowadzenie w życie zaprojektowanych już zmian legislacyjnych korzystnych dla naukowców oraz zmobilizowanie przedsiębiorców do sięgania po efekty prac naukowych pomoże zbudować w Polsce efektywny rynek badań naukowych.
Więcej informacji na stronie NCBR.gov.pl
